Dynamisch gebouw vraagt om samenwerking
Wil je een gebouw zo ontwerpen dat het dynamisch is en toekomstbestendig, dan moet je samenwerken. Niet alleen de architect en de opdrachtgever, maar ook de materiaalproducent, de productdesigner en de interieurontwerper. En dat met een sterke focus op de gebruiker. Dat was de conclusie van het ronde tafelgesprek met als thema 'The Living Building, het gebouw in constante beweging', dat onlangs plaatsvond bij IJver in Amsterdam. Prominente deelnemers als DDW Design Talent van het Jaar Simone Post en de veelgeprezen Ingrid van der Heijden van Civic public architecture kwamen met interessante ideeën op de proppen, zoals het lease-winkelinterieur dat Post voor drie jaar wil uitlenen. Van der Heijden pleitte voor hoge plafonds opdat elk pand makkelijk een andere bestemming kan krijgen. Het event werd georganiseerd door Forbo Flooring naar aanleiding van de introductie van de nieuwe Allura collectie.
Naast Post en Van der Heijden had moderator Jeroen Junte Jeroen Dellensen (Interieur-ontwerper/directeur, i29, won onlangs een Dezeen-award als beste interior-design studio), Dorothé Kessels (Director Global Design, Forbo Flooring), Sebastiaan Lagendaal (Hoofd Facilitaire Zaken, De Nieuwe Kerk & De Hermitage Amsterdam), Marjolein van Gelder (Programma Manager Duurzaamheid, Forbo Flooring) en Wim Pullen (Directeur Center for People and Buildings, TU Delft) aan tafel.
Het dynamische gebouw
Voor een dynamisch gebouw - dat makkelijk kan transformeren en anders geprogrammeerd kan worden in de toekomst - is overmaat een goed uitgangspunt, aldus Van der Heijden. ‘Zorg dat het casco een goede maat heeft en dat de etages bijvoorbeeld minimaal 3,5 meter hoog zijn. Dan kan je er later ook nog altijd een restaurant of een retail-gelegenheid inbouwen.’ Daarnaast is een mooie, duurzame en degelijke buitenkant/schil raadzaam.
Zo’n soort gebouw biedt een goede basis voor verandering. En dat is nodig, want het gebouw en met name het interieur verandert steeds sneller in een tijd waarin mensen meer en meer tijd binnen doorbrengen. Daarmee is de interieurontwerper wellicht wel belangrijker geworden dan de architect, opperde Junte. Dellensen kon dat niet ontkennen. ‘Mensen hechten enorm aan het interieur. Je ziet winkels en horecagelegenheden elke paar jaar volledig van inrichting veranderen. Wij proberen heel veel kwaliteit in onze ontwerpen te stoppen zodat de gebruikers het op waarde gaan schatten en het interieur dus langer meegaat.’
Dat het regelmatig misgaat in het ontwerp, kon wetenschapper Pullen staven met een handvol voorbeelden. Hij pleitte ervoor om de gebruiker centraal te stellen in zowel de ideeën voor exterieur als interieur. Pullen: ‘Dat gebeurde volgens hem zeker niet bij het ontwerp van het vroegere VROM-gebouw aan de Rijnstraat 8 in Den Haag (nu de plek voor de ministeries van Infrastructuur, Waterstaat en Buitenlandse Zaken, red.) ‘Bij Rijnstraat 8 gaf 40 procent van het gebouw problemen. Zo werden de vergaderruimtes een rommeltje door de veel te kleine prullenbakken. Nadat tien mensen hun beker hadden weggegooid, waren ze vol en bleef het spul op de tafels achter of belandde het op de grond.’ Volgens Van Gelder, die voor Forbo op de Rijnstraat 8 werkte, was het daarnaast ‘ellebogen’ voor een werkplek. Pullen: ‘Uit ons onderzoek blijkt telkens weer dat werknemers en mensen in het algemeen niet houden van verandering zoals een wisselende werkplek, maar wel van kleur, mooie dingen, groen om zich heen en bovenal van een goede functionele inrichting.’ Pullen onderstreepte daarmee het belang van een kundige interieurontwerper.
Ook Lagendaal had een ‘rampvoorbeeld’. Zo wilde de architect die de renovatie van de Hermitage deed per se marmer uit de Apennijnen in het souterrain. Lagendaal: ‘De leverancier had ons gewaarschuwd voor optrekkend vocht, maar wij waren als opdrachtgever nog niet sterk genoeg om nee te zeggen.’ De hele vloer moet nu al vervangen worden.
Forbo’s design director Kessels gaf aan dat zij als producent heel graag de dialoog zoekt met zowel de opdrachtgever, het gebouw als de (interieur-)architect, maar merkte op dat dit nog niet altijd vanzelfsprekend is. ‘En uiteindelijk is de klant koning.’
Het persoonlijke gebouw
In hoeverre kun je als opdrachtgever je eigen identiteit toevoegen aan een bestaand gebouw? Die vraag kwam op het bord van Lagendaal, die met de Amsterdamse Hermitage 15 jaar geleden voor 5 euro een oud en donker verzorgingshuis uit 1683 kocht van de gemeente Amsterdam en dit transformeerde tot een prachtmuseum aan de gracht. Lagendaal: ‘Het ontwerp is van architect Hans van Heeswijk, die het oude naast het nieuwe wilde laten bestaan. Wij zijn begonnen met het plaatsen van een meter dikke binnenwanden waarin alle nieuwe installaties zijn weggewerkt. Vervolgens hebben we met enorme lichtschachten en een glazen trappenhuis licht gebracht in de Hermitage. Dat is de basis. De twee grote tentoonstellingsruimte transformeren we elk half jaar tot een volledig nieuwe beleving met een ander interieur, kleuren, wanden en vloeren. Daarnaast merkten we zo’n vijf jaar geleden dat ons mooie gebouw in de binnenstad soms weken leeg stond als we geen tentoonstellingen hadden. Dat vonden we zonde. Sindsdien zijn we een cultureel verzamelgebouw of hub geworden met films, jazz-concerten, horeca en externe huurders, zoals het Amsterdam Museum.’
Van der Heijden: ‘Je ziet steeds vaker van dit soort gebouwen die van alles combineren. Mensen trekken nog steeds naar de steden om te leren en elkaar te ontmoeten. Vanuit dat idee ontwerpen wij ook. De LocHal (World Building of the Year 2019, volgens het The World Architecture Festival, red.) zagen we bijvoorbeeld eerder als een stuk stad dan een gebouw.’ Officieel is het een bibliotheek, maar het bevat bijvoorbeeld ook een debatcentrum en expositieruimtes, en vormt inmiddels en soort huiskamer van de stad. Ze kreeg applaus van Dellensen, die meende dat diversiteit stimuleert. ‘Verschillende gebruikers kunnen elkaar versterken.’ Van der Heijden: ‘Toch zie je die monotone woningbouw ook weer terugkomen.’ Neem een wijk als het Zeeburgereiland waar iedereen zich rot verveelt en naar het plafond zit te staren.
